Geschiedenis van de gemeente Valkenburg
Valkenburg is ontstaan uit het
ambacht Valkenburg-Katwijk, dat zich aan de zuidzijde van de
Oude Rijn uitstrekte tot aan de
Noordzee. Het was het oudste van de drie dorpen in het ambacht,
Katwijk aan Zee,
Katwijk aan den Rijn en Valkenburg. Oorspronkelijk maakte het ambacht deel uit van het
bisdom Utrecht, in de twaalfde eeuw ging het echter over naar de graven van Holland, waar het deel uitmaakte van het
baljuwschap Rijnland.
De lagere bestuursfuncties, inclusief rechtspraak en waterstaat werden in leen gegeven door de graaf, waarmee Valkenburg een
ambachtsheerlijkheid werd. Wanneer dit precies gebeurde is niet bekend, wel was dit al het geval in 1317. Hoger gezag werd rond 1460 verkregen door de ambachtsheer, waarmee Valkenburg een
"hoge heerlijkheid", feitelijk een baljuwschap werd naast Rijnland.
In 1615 werd Valkenburg door de toenmalige vrijheer verkocht, Katwijk echter niet, wat een splitsing van de hoge heerlijkheid tot gevolg had. Valkenburg werd een zelfstandige hoge heerlijkheid en Katwijk werd samengevoegd met de hoge heerlijkheid
‘t Zand, gelegen aan de overzijde van de Oude Rijn.
De hoge heerlijkheden werden met de
Bataafse omwenteling in 1795 afgeschaft en de ambachten omgevormd tot
municipaliteiten, in 1798 verdwenen de laatste resten van de hoge heerlijkheid en werd Valkenburg een gemeente in het gebied zoals in de afsplitsing van 1615 was ontstaan. Het begrip "gemeente" had nog niet de tegenwoordige betekenis, wat inhield dat de oude taken als rechtspraak nog onder verantwoording van de municipaliteit vielen.
In 1810 kwam met de Franse overheersing een nieuwe bestuursorganisatie volgens het toen geldende model, waarbij de rechtspraak en waterstaatsbestuur afgesplitst werden en de gemeente min of meer zijn huidige functie kreeg. Omdat gemeentes minimaal 500 inwoners moesten hebben werden Valkenburg, Katwijk en 't Zand bestuurlijk weer samengevoegd, om na de Franse overheersing op 1 april 1817 weer een zelfstandige gemeente te worden.
Het grondgebied werd later nog uitgebreid met een stuk dat daarvoor aan de gemeente
Voorschoten toebehoorde, ten oosten van de
Wassenaarse wetering tot aan de
A44, waar nu het
Valkenburgse Meer ligt. De strook land aan de overkant van de A44 kwam toe aan de gemeente
Leiden, die er de wijk
Stevenshof bouwde.
Op
1 januari 2006 is de gemeente samen met de gemeenten
Rijnsburg en
Katwijk opgegaan in de nieuwe gemeente Katwijk.
Bron: Wikipedia
2024 (9)
